George A. Romero's TRILOGY OF THE DEAD

NIGHT OF THE LIVING DEAD (1968)    ****

De eerste film van George A. Romero en een instant klassieker. Om dit te begrijpen keren we even terug naar de jaren zestig. In dit tijdperk waren griezelfilms voornamelijk entertainende monstervehikels gemaakt voor een breed publiek, maar eind jaren zestig, wanneer de Vietnamoorlog op zijn hoogtepunt was en Nixon aan de macht kwam, werden horrorfilms grimmiger, kritischer en relevanter.

In het begin van deze spotgoedkope film is de toon uitermate lichtvoetig, waardoor het soms lijkt alsof je naar derderangs komedie aan kijken bent. Er is weinig dreiging en buiten het occasionele schrikmoment is er relatief weinig spanning. Na de introductie van de personages en enkele pogingen tot ontsnappen verandert de toon (ergens halverwege de film) plotsklaps van luchtig naar wel zéér grimmig. Zoals voorheen al werd aangehaald was horror tot dan toe een monster aangelegenheid waarbij weinig bloed vloeide en echte terreur zo goed als onbestaande was. "The night of the living dead" was de eerste film die de gruwelijkheden liet zien, op een realistische en weerzinwekkende wijze, en hiermee heel puriteins Amerika op zijn kop zette. Nog nooit was geweld zo plastisch in beeld gebracht (men ziet de levende doden effectief aan half opgegeten botten, darmen en schedels knagen), wat er voor zorgde dat deze film aan de oorsprong van het 16+ label lag. Vanaf dit moment neemt de film een duik in het waanzinnige en wordt de spanning opgedreven tot Hitchcockiaanse proporties. Romero schuwt duidelijk geen controverse (het kind en de moeder) en geeft ons de ene intens shockerende scene na de andere, wat resulteert in een uitermate spannende en angstaanjagende finale die nu, 45 jaar later, nog steeds niks aan kracht heeft ingeboet. De film is doorspekt met kritiek op de Vietnamoorlog (Amerikanen worden afgeschilderd als schietgrage gekken - volgens het shoot first, ask questions later principe), het nog steeds aanwezige racisme (het hoofdpersonage is een zwarte man, iets wat uniek was voor zijn tijd), en de overheid (die mensen oproept te schieten op alles wat beweegt). En hoewel men niet kan ontkennen dat bepaalde scenes in de film doen denken aan "Psycho" (een ander zwart-wit horrormeesterwerk) en sommige effecten gedateerd zijn, blijft het een straffe kijkervaring die de film in het algemeen en horror in het bijzonder voorgoed veranderde.

 DAWN OF THE DEAD (1978)    ****

Het veelgeprezen vervolg op "The night of the living dead" is grootser, rauwer, explicieter, grappiger en iets minder spannend dan zijn voorganger. Ditmaal geen kritiek op de Vietnamoorlog maar wel op het consumptiegedrag van de gemiddelde Amerikaan.

Aan het begin van de film is Amerika overspoelt door levende doden, het noodsignaal is afgekondigd en heel het land staat in rep en roer. Een groepje vrienden vluchten per helicopter, op zoek naar betere oorden en houden halt aan een winkelcentrum met de intentie hier te blijven. Maar wanneer een bende motards hun zinnen hebben gezet op de inboedel van dit complex, laten ze de horde levende doden mee binnen en wordt de groep genoodzaakt te vechten voor hun leven.

Waar "Dawn of the dead" vooral in verschilt van de vorige film is de toon. Hoewel het geweld pakken explicieter is en overdadig aanwezig, is er ditmaal ruimte voor een portie (zwarte) humor. Dit maakt de film toegankelijker maar op momenten ook minder angstaanjagend dan zijn voorganger. Anderzijds was het voor zijn tijd één van de meest epische horrorfilms ooit en stond hij bekend (en was hij vooral berucht) vanwege zijn hoge hoeveelheid gore. Ditmaal in kleur zien de levende doden er (relatief) echt uit en vloeit de rode kleur rijkelijk. Vietnamveteraan Tom Savini (later ook Friday the 13th en vervolgen), gebruikte zijn op het slagveld vergaarde kennis om de film te voorzien van realistische make up effecten en droeg zo bij aan het realisme dat de film kenmerkt. Het was in die tijd ongezien dat een film de horror zo getailleerd weergaf wat, de censuurcommissie ten spijt, leidde tot een ongezien kassucces (voornamelijk in Europa) en talloze kopieën, waarvan "Zombie flesh eaters aka Zombi 2" (1979) van Lucio Fulci de bekendste is. Deze film werd in Europa zelfs uitgebracht onder het valse voorwendsel het vervolg te zijn op "Dawn of the dead" (welke in Europa als "Zombi" werd uitgebracht)!

Er bestaan 2 versies van "Dawn of the dead". Een door Romero zelf gemonteerde en een andere, iets meer op horror gerichte versie die bestemd was voor de Europese markt. De Europese versie werd gemonteerd onder toezicht van niemand minder dan Italiaans horrormeester Dario Argento (toen op de top van zijn kunnen). Beide films zijn evenwaardig daar de Amerikaanse versie meer karakterontwikkeling en minder geweld toont terwijl dit bij de Italiaanse versie net omgekeerd is.

DAY OF THE DEAD (1985)    ****

Ongemeen rauwe zombiefilm die uitermate compromisloos is en gore verheft tot een niet te onderschatten kunst. Het is een gitzwart van alle hoop ontdaan meesterwerk dat vandaag de dag nog steeds monden laat openvallen en bulkt van interessante ideeën, geschifte scenes en sterke acteerprestaties.

De hele wereld is overrompeld door wandelende doden. In een ondergrondse bunker houden enkele militairen en wetenschappers zich schuil, terwijl ze zoeken naar de oorzaak van het virus en een eventuele remedie hiervoor. Wanneer de jonge wetenschapper Sarah, haar hulpje Miguel en helikopterpiloot John de groep versterken blijkt de dreiging niet enkel van buitenaf te komen, maar ook vanuit de groep zelf. De gemoederen geraken verhit wanneer Dr. Logan, die het onderzoek naar het virus leidt en hiervoor de gevangen genomen zombies aan testen onderwerpt, gedwongen wordt zijn bevindingen te delen met de militaire instanties en hier niet aan toegeeft. Algauw verklaart Rhodes, de hoogste soldaat in rang, de oorlog aan iedereen die niet achter hem staat en wordt de levenssituatie van de onschuldige wetenschappers plots zéér penibel, met alle gevolgen van dien.

"Day of the dead", het laatste deel in de officiële trilogie, is een kopstoot van een film. Het is een pessimistische, cynische en vooral extreem harde film die enkele van de beste ideeën omtrent zombies uitspeelt tegenover de lotgevallen van de weinige overlevenden. Voor het eerst krijgen we een zombie die leren kan (Bub!), word het militaire apparaat door de mangel gehaald en krijgen we horrorscenes te zien die de verbeelding tarten (het einde is een feest voor de gorehounds onder ons). De film bevat de meeste dialogen van de hele reeks, maar aangezien ze zo sterk geschreven zijn en enkel bijdragen aan de waanzin van de situatie, is dit allesbehalve een minpunt. Sterker nog, het geeft de film een intelligente toets mee die in meeste horrorfilms (en dan zeker die van de jaren tachtig) volledig afwezig is. Het is een rauwe analyse van een extreme situatie waarin twee groepen tegen elkaar uitgespeeld worden en de uiteindelijke dreiging zich meer ondergronds (in de beveiligde bunker) situeert dan bovengronds, waar de levende doden lelijk huishouden. De film bevat scenes die je laten snakken naar adem, waaronder de ontsnapping van Miguel (de lift!), het ondergrondse gangencomplex waar de gevangen zombies één voor één worden opgehaald voor testproeven en natuurlijk de doodstrijd van Rhodes, die gepaard gaat met een van de beste one-liners uit de horrorfilmgeschiedenis (Choke on them!). Niet voor gevoelige kijkers of mensen die hun films graag luchtig zien. Dit is gitzwarte griezel, compromisloos en extreem, maar ook één van de beste zombiefilms ooit gemaakt.